Algemeen Dagblad
review Brenda Stoter Boscolo
Srebrenica-overlevende Alma wilde eigenlijk niet op het podium staan, maar deed het toch.
Column Alma Mustafić was veertien toen ze haar vader Rizo voor het laatst zag. Meer dan vijfentwintig jaar na de genocide in Srebrenica mist ze hem nog iedere dag. Daarom wilde ze eigenlijk niet het podium op, de ellende herbeleven. En al helemaal niet met een ex-Dutchbatter. Maar ze moest wel.
Brenda Stoter 22-09-21, 19:58
Jezelf spelen is moeilijkste rol. Ex-Duchbatter Ray was negentien hij toen werd uitgezonden naar Bosnië. Voorheen was hij alleen in Benidorm geweest; in Srebrenica zag hij wreedheden waar twee decennia therapie voor nodig waren. Moordpartijen door de Serven, het wegsturen van wanhopige mensen van de compound, het scheiden van de mannen en vrouwen en kinderen. Hij wist dat er een massamoord plaatsvond, maar kon niets doen.
Twee uitersten samen op het podium in Theater Zuidplein. Maar over één ding zijn ze het eens: hoe kon men zo wegkijken? Vooroordelen, uitsluiting, desinformatie: alle voortekenen waren er. Op een dag vroeg Alma’s vriendinnetje wat ze ‘nou eigenlijk was’. Een juist antwoord bestond niet. Mustafić was een ‘foute naam’. Het was het einde van de vriendschap.
Zo onaantrekkelijk mogelijk
Meer dan 8300 Bosnische mannennamen glijden over het scherm. Namen van moslims die vaak niet eens wisten dat ze moslim waren, tot de start van de genocide. In de deportatiebus hadden meisjes en vrouwen hoofddoekjes op om zichzelf zo onaantrekkelijk mogelijk te maken. Servische soldaten haalden er ze alsnog tussenuit om te verkrachten.
Momenten van honger, bombardementen en angst worden afgewisseld door luchtige herinneringen. Alma die stoeit met haar vader. Ouders die over het onafgemaakte huis kibbelen. Rizo werkte twee jaar lang voor Dutchbat als elektricien. Daarom kwamen er veel Nederlandse militairen over de vloer. Met typisch Hollands gebak. Ik lach door mijn tranen heen.
Een gezicht
Alma wilde hier eigenlijk niet staan, maar ze moest. Voor haar vader, voor andere overlevenden, voor de wereld. ,,Zodat het nooit meer gebeurt,’’ zegt ze. Ik denk aan een Jezidische vrouw in Irak die een week geleden precies hetzelfde tegen me zei. De hele wereld moest weten dat IS genocide pleegde, daarom deelde ze haar verhaal over de verkrachtingen en mishandelingen door een Belgische jihadist.
Aan het einde van de voorstelling ‘25 jaar Srebrenica Gevaarlijke Namen’ zien we een foto van Rizo. Vriendelijke ogen, en een lichte glimlach. Een van de duizenden slachtoffers in Srebrenica heeft zojuist een gezicht gekregen. En daardoor de anderen ook.